Kościół świętego Antoniego Padewskiego w Niedźwiedzicach

← wróć do listy zabytków gminy Chojnów

Niedźwiedzicki kościół na przestrzeni lat był wielokrotnie przebudowywany - mimo to, do dnia dzisiejszego zachowały się liczne elementy budowli pochodzące z XVI wieku. To niewątpliwie cenny zabytek, który cechuje się stylową złożonością, łącząc elementy gotyckie i renesansowe.

Zobacz jak dziś prezentuje się spuścizna rodu Bożywojów...

Z historycznych dokumentów

Pierwsze dokumenty, które potwierdzają istnienie kościoła w Niedźwiedzicach pochodzą z 1305 i 1335 roku. Historię tej pierwotnej świątyni kryją mroki historii. Same dzieje Niedźwiedzic sięgają 1287 roku; wiemy także, że od 1320 roku wieś była własnością rodu Bożywojów (Busewoy) i to z nimi związane są dalsze losy lokalnego miejsca kultu religijnego.

Na przełomie XV i XVI wieku na miejscu pierwszego niedźwiedzickiego kościoła wzniesiona została nowa świątynia. Jednym z jej fundatorów był Wolf Bożywoj, który został uhonorowany manierystycznym epitafium w południowej ścianie świątyni. Dla panujących w Niedźwiedzicach Bożywojów, lokalny kościół pełnił funkcję kościoła dworskiego.

O tym, że niedźwiedzicki kościół jest naprawdę cennym zabytkiem niech świadczy fakt, że do dnia dzisiejszego wciąż możemy oglądać efekty przebudowy z czasów Wolfa Bożywoja. Mimo licznych renowacji na przestrzeni lat, do dnia dzisiejszego z XVI-wiecznej przebudowy zachowały się: kruchta południowa z małymi, późnogotyckimi oknami i portalem zdobionym herbem Bożywojów, jak również portal w zachodniej kruchcie kościoła z przecinającymi się laskami obramienia.

Wspomniane renowacje i przebudowy miały miejsce w latach: 1517, 1529 i 1543. Ich efektem jest stylowa złożoność budowli, w której dopatrzymy się zarówno elementów gotyckich jak i renesansowych.

W 1524 roku - kilka lat po wystąpieniu Marcina Lutra - niedźwiedzicki kościół przeszedł w ręce protestantów. Sytuacja zmieniła się jednak w 1701 roku, kiedy to świątynia na kilka lat powróciła pod władanie katolików. W 1707 roku zawarto ugodę altransztadzką, która narzuciła cesarzowi Józefowi I zwrot śląskim protestantom 121 kościołów - w tym świątyni w Niedźwiedzicach.

W 1820 roku doszło do kolejnej przebudowy kościoła, za którą stał ówczesny właściciel wsi - hrabia von Rothkirch – Trach. To właśnie wtedy wniesiono kruchtę południową i zachodnią, pomieszczenie wschodnie oraz rozpoczęto remont wieży, który zakończono dopiero w... 1913 roku. Warto zaznaczyć, że wieża w swym zrębie jest najstarszą częścią kościoła. Ostatni remont (pod kierunkiem Herberta Grasa z Wrocławia) świątynia przeszła już w czasie II wojny światowej (1939 – 1940). Kilka lat później, wraz ze zmianą granic, kościół przeszedł ponownie w ręce katolików.

Bogaty i piękny wystrój wnętrza

Wchodząc do niedźwiedzickiego kościoła naszą uwagę przyciąga datowany na 1494 rok późnogotycki drewniany ołtarz-tryptyk z dwoma zamykającymi się skrzydłami. Dzieło to, ufundowane przez Hertela Bożywoja, autorstwa nieznanego mistrza, przedstawia w swojej środkowej części tytułową scenę zdjęcia Chrystusa z krzyża, natomiast w bocznych skrzydłach postacie świętych, m.in.: Jana Chrzciciela, Hieronima, Antoniego, Piotra i Pawła czy Jadwigę i Katarzynę. Zewnętrzne skrzydła tryptyku są zdobione malowanymi scenami Męki Pańskiej, wykazującej elementy realizm bliskiego sztuce renesansowej.

Podstawa ołtarza, pochodząca z początków XVI wieku, przedstawia rycerza Bożywoja (fundatora ołtarza wraz z członkami rodziny).

Na uwagę zwracają także m.in. ambona z I połowy XVII wieku, której ściany boczne zdobione są wizerunkami ewangelistów i św. Jana Chrzciciela, czy płyty nagrobne i epitafia. Sam Wolf Bożywoj - jeden z fundatorów kościoła - wystawił sobie kamienne epitafium, przedstawiające ozdobną tarczę herbową Bożywojów oraz popiersie samego siebie w zwieńczeniu. Epitafium to umiejscowione zostało na południowej ścianie prezbiterium.

Oglądając niedźwiedzicki kościół z zewnątrz naszą uwagę przykuć może pięć krzyży pokutnych, z których cztery wykonano ze zlepieńca, jeden natomiast z piaskowca.

Czy wiesz, że... ...krzyże pokutne były fundowane przez zabójcę w wyniku postanowień niektórych umów pojednawczych z rodziną zabitego, zawieranych w średniowieczu i początkach XVI wieku? Na przełomie XV i XVI na krzyżach zaczęto wykuwać narzędzia, przy pomocy których dokonano zabójstwa. Na kilku niedźwiedzickich krzyżach pokutnych dostrzec możemy wizerunek miecza.

← wróć do listy zabytków gminy Chojnów