Życie religijne w Chojnowie: Żydzi - dziedzictwo skazanych na śmierć
Data utworzenia: 21 czerwiec 2017, 14:23 Wszystkich komentarzy: 4
Żydzi w średniowiecznych europejskich miastach stanowili niemal zawsze odrębną grupę ludności - stan, który rządził się własnymi prawami. Spora diaspora osób wyznających judaizm od niemal początku zamieszkiwała Chojnów - dzisiaj ich brak; ruch syjonistyczny doprowadził do powstania Państwa Izrael i ostatecznie emigracji z naszego miasta ludności wyznania mojżeszowego. Kilka lat wcześniej narodowy socjalizm skazał niemieckich Żydów na śmierć. Pogromy nie ominęły także Chojnowa...
Przyjrzyjmy się więc ostatniemu stuleciu funkcjonowania tej grupy religijnej w naszym grodzie. Wyjątkowo burzliwemu stuleciu...
W 1871 roku na 4967 mieszkańców Chojnowa, wyznawców judaizmu było 133, co stanowiło 2,7% wszystkich chojnowian. W 1895 roku liczba Żydów zmniejszyła się do 114. Od 1893 roku chojnowscy wyznawcy judaizmu dysponowali synagogą, której fasadę oglądać możemy po dziś dzień.
Mowa tutaj o budynku przy ulicy Stanisława Małachowskiego, pełniącego obecnie funkcję sali gimnastycznej, z której na co dzień korzystają chojnowscy bokserzy. Obiekt wpisany do rejestru zabytków był pierwotnie budowlą w stylu orientalnym, zwieńczoną kopulastym dachem z latarnią.
Jak możemy przeczytać na portalu Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN - Uroczyste poświęcenie synagogi przez rabina Moritza Peritza z Legnicy odbyło się z udziałem dostojników kościelnych i miejskich z burmistrzem na czele. Po I wojnie światowej w synagodze znajdowała się jedna z tablic upamiętniających ofiary wielkiej wojny; ufundowana została ona przez członków Związku Żydów Żołnierzy Frontowych.
Do dnia dzisiejszego zachowała się w zasadzie jedynie fasada budynku z zamurowanymi drzwiami.
Dlaczego synagoga nie zachowała się w całości do dnia dzisiejszego? Z pewnością niemal każdy z nas uczył się na lekcji historii o pogromie Żydów w hitlerowskich Niemczech, nazywanym nocą kryształową (niem. Kristallnacht, Reichskristallnacht lub Reichspogromnacht). Pogrom miał miejsce z nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku i miał na celu oczyszczenie narodu niemieckiego z innych narodów, a przede wszystkim z Żydów. W trakcie pogromu dochodziło do zniszczeń synagog, żydowskich mieszkań i sklepów. "Noc hańby" nie ominęła także Chojnowa.
Noc kryształowa nie była jednak jedyną akcją represyjną, jaka została skierowana w stronę chojnowskich Żydów w tym trudnym okresie. Na początku kwietnia 1933 roku w Chojnowie, podobnie jak w innych miejscowościach Niemiec, naziści przeprowadzili kampanię bojkotu żydowskich sklepów i zakładów usługowych. W 1925 roku Haynau zamieszkiwało 93 Żydów, w 1933 roku było ich 66, natomiast w 1939 już tylko czternastu. Na początku lat czterdziestych członkowie gminy żydowskiej w Chojnowie podzielili los innych Żydów, których narodowy socjalizm skazał na śmierć.
Po 1945 roku Chojnów zaludniło około 100 osób narodowości żydowskiej, którzy podobnie jak Polacy podjęli pracę na rzecz miasta. Osadnictwo żydowskie w Chojnowie zahamowało powstanie pod koniec lat 40-tych Państwa Izrael, co przyczyniło się do emigracji obywateli wyznania mojżeszowego do tego państwa. W 1987 roku w naszym mieście pozostał już tylko jeden obywatel pochodzenia żydowskiego.
Żydzi przybyli do Chojnowa po II wojnie światowej założyli własną spółdzielnię pracy "Młot".
Kończąc temat musimy zajrzeć w jeszcze jedno istotne miejsce dla historii chojnowskich Żydów. Mowa tu o placu przy ulicy Bielawskiej - dzisiaj zarośniętym trawą. Mijając to miejsce ciężko zdać sobie sprawę, że jeszcze do lat pięćdziesiątych XX wieku w miejscu tym znajdował się cmentarz żydowski. Kirkut w latach czterdziestych przeszedł na własność Zrzeszenia Żydów w Niemczech; wkrótce potem zaproponowano sprzedaż nekropolii burmistrzowi Chojnowa - nieruchomość wyceniona została na 218,10 marek, co spowodowane było brakiem dojazdu. Kirkut przeszedł na własność miasta Chojnowa w 1944 roku. Po II wojnie światowej opiekę nad cmentarzem sprawowała kongregacja - do dnia dzisiejszego nie zachowały się żadne nagrobki.
Źródło:
Ryszard Gładkiewicz (red.): Chojnów dawniej i dziś. Szkice i materiały
Wirtualny Sztetl – portal Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Warto zaznaczyć, że Żydzi w przedwojennym Chojnowie stanowili trzecią co do wielkości grupę religijną. Dominowali protestanci i katolicy. W ramach naszego cyklu przyjrzymy się również wewnątrzchrześcijańskim konfliktom, które miały ogromne znaczenie w historii Chojnowa. Okazja jest wyjątkowa - w tym roku obchodzimy bowiem 500-lecie Reformacji.
CDN
Komentarze
21:20
09:17
20:39
07:59
Z tego co mi wiadomo to Polacy wręczyli w tamtym okresie Żydom bilety w jedną stronę do Izraela, zwyczajnie ich wysiedlili. "Macie już swój kraj więc grzecznie proszę wypie*****ć" :) Ale nie wiem ile w tym prawdy, na własne oczy tego nie widziałem- za młody jestem.